Ondernemingsrecht
Onrechtmatige bedingen in contracten tussen ondernemingen B2B: de grijze lijst van het Wetboek economisch recht + voorbeelden
12 mei, 2025
In ons vorig blog over onrechtmatige bedingen bespraken we uitgebreid de bepalingen van de onrechtmatige bedingen in B2B-contracten uit de B2B-wet van 4 april 2019, met bijzondere aandacht voor de algemene toetsingsnorm en de “zwarte lijst” van verboden bedingen. Deze lijst omvat clausules die onder alle omstandigheden onrechtmatig zijn en bijgevolg nietig. Hiermee biedt de wet een sterke bescherming in zakelijke overeenkomsten.
Naast de zwarte lijst introduceert de B2B-wet een zogenaamde “grijze lijst”. In deze vervolgblog gaan we hier dieper op in. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de grijze lijst van verboden bedingen? Welke bedingen vallen hieronder? Wat zijn de sancties als je een beding van de grijze lijst in je contract vermeldt? En wat betekent dit voor uw onderneming?
Wat is de grijze lijst van onrechtmatige bedingen WER?
Bedingen van de grijze lijst in B2B-relaties vind je terug in artikel VI.91/5 WER. Grijze bedingen worden vermoed onrechtmatig te zijn en een kennelijk onevenwicht te creëren tussen de rechten en plichten van de contractpartijen. Dit vermoeden kan echter worden weerlegd als de onderneming kan aantonen dat het beding in de specifieke situatie gerechtvaardigd is.
Welke bedingen zijn (mogelijk) onrechtmatig volgens de grijze lijst? + voorbeelden
De grijze lijst bevat bedingen die vermoed worden onrechtmatig te zijn. Voorbeelden van bedingen op de grijze lijst zijn:
1. Eenzijdige wijzigingsbedingen
bedingen die ertoe strekken de onderneming het recht te verlenen om zonder geldige of objectieve reden de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen.
Een voorbeeld van een eenzijdig wijzigingsbeding is:
“De onderneming behoudt zich het recht voor om de prijzen van de geleverde IT-diensten op elk moment te verhogen, zonder voorafgaande kennisgeving, in overeenstemming met interne kostenverhogingen.”
Bedingen die daarentegen voorzien in een prijsaanpassing op basis van objectieve parameters, zoals de evolutie van een index, grondstofprijzen of marktprijzen, worden niet als onrechtmatig beschouwd.
2. Bedingen over opzegging
Enerzijds gaat het om bedingen die als doel hebben een contract van bepaalde duur stilzwijgend te verlengen of te vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn.
Een voorbeeld van dergelijk beding is:
“De overeenkomst wordt na afloop van de initiële termijn van drie jaar automatisch met eenzelfde periode verlengd, zonder dat daarvoor verdere kennisgeving vereist is.”
Anderzijds gaat het om bedingen die als doel hebben de partijen te verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn. De gemeenrechtelijke sancties van artikelen 5.90 tot 5.96 van het Burgerlijk Wetboek blijven nog steeds van toepassing.
3. Bedingen over het economisch risico
Hier gaat het concreet over bedingen die zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien die normaal gezien op de andere onderneming of op een andere partij bij de overeenkomst rust.
Een voorbeeld van een beding met betrekking tot het economisch risico is:
“De leverancier is volledig verantwoordelijk voor de economische gevolgen van de goederen die niet door de distributeur zijn verkocht. Dit betekent dat de leverancier, op verzoek van de distributeur, verplicht is de onverkochte producten, terug te nemen of te compenseren, zelfs indien de goederen geen schade of verlies hebben geleden.”
Het ontbreken van een tegenprestatie kan deze clausule onrechtmatig maken volgens artikel VI.91/5 WER. Het is essentieel dat risico’s eerlijk worden verdeeld en rekening wordt gehouden met wat redelijk is binnen de economische relatie.
4. Bedingen over de beperking van rechten
Dit zijn bedingen die als doel hebben op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uit te sluiten of te beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere onderneming van een van haar contractuele verplichtingen.
Een voorbeeld van een beding dat de rechten van de andere onderneming / contractspartij mogelijk onrechtmatig beperkt, is:
“In geval van overmacht, waaronder de uitvoering van noodzakelijke werken aan het gehuurde pand, blijft de huurder verplicht de handelshuurovereenkomst voort te zetten en het volledige huurbedrag te blijven betalen, zonder enige vermindering of opschorting van de huurprijs, ook al is het genot van het gehuurde tijdelijk of gedeeltelijk verstoord”
5. Exoneratiebedingen / bedingen inzake aansprakelijkheid
Exoneratiebedingen hebben als doel de onderneming te ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden of, behalve als er sprake is van overmacht, voor het niet-uitvoeren van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken. Met andere woorden: met een exoneratiebeding wil je voorkomen dat je als bedrijf aansprakelijk wordt gesteld als je (of een medewerker) iets met opzet fout zou doen, een ernstige fout zou begaan, of als je een essentiële verbintenis die het voorwerp van de overeenkomst betreft niet uitvoert (behalve bij overmacht).
Een voorbeeld van een beding op de grijze lijst waarin de aansprakelijkheid van de onderneming wordt beperkt of uitgesloten t.o.v. de andere onderneming is:
“De onderneming is in geen geval aansprakelijk voor schade die voortvloeit uit opzettelijke of zware fouten begaan door de onderneming zelf of haar aangestelden, noch voor schade die is ontstaan door enige nalatigheid of andere tekortkomingen van de onderneming."
6. Bedingen inzake bewijsmiddelen
Dit zijn bedingen die als doel hebben de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen te beperken.
Een voorbeeld van een beding inzake de bewijsmiddelen is:
“De koper verklaart het geleverde materiaal volledig te hebben geïnspecteerd en zonder enig voorbehoud te aanvaarden. Eventuele zichtbare gebreken of afwijkingen worden niet meer in aanmerking genomen na ondertekening van de leveringsbon, ongeacht de omstandigheden waaronder de inspectie heeft plaatsgevonden.”
Deze clausule kan als onrechtmatig worden beschouwd als de koper, gelet op de specifieke omstandigheden van de zaak, in de praktijk niet voldoende tijd, middelen of mogelijkheden heeft gehad om het materiaal grondig te inspecteren voorafgaand aan de ondertekening.
7. Schadebedingen
Schadebedingen hebben als doel om schadevergoedingen vast te stellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming kan worden geleden, in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij.
Een voorbeeld van een schadebeding op de grijze lijst is:
“Indien de leverancier zijn leveringsplicht niet nakomt, is hij verplicht een schadevergoeding van 10% van de totale contractwaarde per dag van vertraging te betalen, ongeacht de oorzaak van de vertraging en de werkelijke schade.”
Dit schadebeding kan door de rechtbank mogelijk als onrechtmatig worden beoordeeld, omdat de schadevergoeding duidelijk niet in verhouding staat tot de werkelijke schade die de ondernemer mogelijk heeft geleden door de vertraging in de levering.
Beoordeling door de rechtbank van een onrechtmatig beding B2B
Weerlegbaar vermoeden van onrechtmatigheid
Wanneer de rechter een beding aantreft dat onder de grijze lijst valt, wordt dit beding vermoed onrechtmatig te zijn. De ondernemer heeft echter de mogelijkheid om dit vermoeden te weerleggen.
Meer bepaald moet de ondernemer aantonen dat het beding in de specifieke omstandigheden géén kennelijk onevenwicht creëert tussen de rechten en verplichtingen van de partijen en de wederpartij het beding daadwerkelijk heeft gewild. Dit kan blijken uit het contract zelf of uit de onderhandelingen die aantonen dat de partijen bewust hebben gekozen voor het betreffende beding.
Een onderneming kan bijvoorbeeld argumenteren dat de wederpartij, in ruil voor een lagere prijs, bewust akkoord is gegaan met een ruimer exoneratiebeding, hoewel dit beding volgens de grijze lijst vermoed wordt onrechtmatig te zijn.
De rechtbank heeft beoordelingsmarge en aandacht voor specifieke omstandigheden
In tegenstelling tot de zwarte lijst, waarbij de rechter geen beoordelingsruimte heeft, beschikt hij bij de toepassing van de grijze lijst wel over beoordelingsvrijheid om de concrete omstandigheden van het geval mee in overweging te nemen.
Sanctie: nietigheid van het onrechtmatig beding, contract blijft in principe bestaan
Wanneer een beding van de grijze lijst als onrechtmatig wordt beschouwd, is het specifieke beding nietig en zal er geen rekening mee worden gehouden. De overige bedingen van de overeenkomst blijven van toepassing, tenzij het nietige beding zo essentieel is dat de volledige overeenkomst hierdoor niet meer uitgevoerd kan worden.
Tips en aanbevelingen: wat betekent de grijze lijst voor uw onderneming in B2B-relaties?
Als ondernemer is het belangrijk om uw bestaande overeenkomsten gesloten, gewijzigd of hernieuwd na 1 december 2020 kritisch te bekijken en te controleren of de contracten bedingen bevatten die op de grijze lijst van de B2B-wet staan.
Let daarbij vooral op de volgende punten:
- Is er (juridisch) een eerlijke balans tussen de wederzijdse rechten en plichten van de ondernemingen?
- Zorg ervoor dat er een duidelijke en eerlijke regeling is voor verlenging en opzegging van uw overeenkomsten.
- Zorg ervoor dat uw bedingen duidelijk en begrijpelijk geformuleerd zijn.
- Zorg voor een eerlijke verdeling van de risico’s, die in verhouding staat tot de economische relatie en context en vermijd extreme clausules die uw eigen aansprakelijkheid uithollen.
Advocaat gespecialiseerd in contracten- en ondernemingsrecht
Een bedrijf is maar zo sterk als haar contracten. Vertrouwen op een standaard template van het internet of zomaar een overeenkomst van een andere partij ondertekenen, kan grote risico’s met zich meebrengen en uw onderneming duur komen te staan.
Het loont dus zeker de moeite om uw contracten te laten opstellen, of minstens te laten nalezen door een advocaat.
Heeft u twijfels of uw bestaande of nieuwe contracten in de lijn zijn met de nieuwe regelgeving en wilt u deze laten nakijken? Speelt u liever op veilig door uw contracten te laten opstellen door een gespecialiseerde advocaat of jurist in het ondernemings- en contractenrecht? Wilt u een beding van een contract afdwingen of aanvechten?
Bricks Advocaten heeft een ruime expertise in diverse contracten, waaronder: contracten over zelfstandige samenwerking (freelance-contracten, samenwerkingsovereenkomsten, abonnementsformules, NDA), vastgoedcontracten (huur, compromissen, aanneming), contracten in vennootschappen (aandeelhoudersovereenkomsten, overdracht aandelen, …)
Bricks Advocaten helpt u graag met uw contracten om uw onderneming maximaal te beschermen tegen juridische risico’s.
