Ondernemingsrecht
Onrechtmatige bedingen
30 december, 2024
De B2B-wet: bescherming tegen onrechtmatige bedingen in contracten[1]
Sinds 1 december 2020 zijn nieuwe regels van kracht die ondernemingen beschermen tegen onrechtmatige bedingen in B2B-contracten (business-to-business, tussen ondernemingen dus). Deze bepalingen, onderdeel van de B2B-wet (wet van 4 april 2019[2]), versterken de rechtspositie van de zwakkere partij in een zakelijke relatie tussen ondernemingen. De wet is bedoeld om misbruik van machtsverhoudingen tegen te gaan en het juridisch evenwicht te bewaren tussen de rechten en plichten van ondernemingen.[3]
In dit blog leggen we uit wat de B2B-wet precies inhoudt, hoe ze uw onderneming beïnvloedt, en wat u kunt doen om uw contracten en algemene voorwaarden af te stemmen op de nieuwe regels.
Wat zijn “onrechtmatige bedingen”?
Onrechtmatige bedingen zijn clausules in contracten die een kennelijk onevenwicht creëren tussen rechten en plichten van de contractpartijen. In relaties tussen ondernemingen onderling komt het meer en meer voor dat een onderneming haar contractpartij voorwaarden oplegt die het juridisch evenwicht tussen de rechten en plichten kennelijk (ernstig) verstoren.[4] De B2B-wet wil een einde maken aan dit soort praktijken door bepaalde bedingen expliciet te verbieden en andere strenger te toetsen.
Wie valt onder deze regels?
Deze regeling geldt voor alle overeenkomsten tussen ondernemingen. Het begrip onderneming is ruim en omvat iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft. Het maken van winst of de grootte van de onderneming is daarbij niet bepalend, waardoor zowel vzw’s, éénmanszaken, (kleine) KMO’s en grote multinationals deze regels moeten toepassen.
Wat zijn de belangrijkste elementen van de wet?
- Transparantievereiste
Contractvoorwaarden moeten duidelijk en begrijpelijk zijn (art. VI.91/2 WER). Onduidelijke of dubbelzinnige bedingen worden in geval van betwisting ten nadele van de opsteller geïnterpreteerd. Deze vereiste hangt nauw samen met de verplichting van een onderneming om haar algemene contractvoorwaarden op een toegankelijke wijze beschikbaar te stellen zodat haar contractpartij met kennis van zaken kan instemmen.
- Algemene toetsingsnorm
Een beding kan onrechtmatig zijn omdat het alleen of in samenhang met één of meer andere bedingen een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen (art. VI. 91/3 WER). Bij de beoordeling houdt de rechter o.m. rekening met
- de algemene economie van de overeenkomst;
- alle geldende handelsgebruiken;
- alle andere bedingen van de overeenkomst, of van een andere overeenkomst waarvan deze afhankelijk is, op het moment waarop de overeenkomst is gesloten;
- de aard van de geleverde producten of diensten;
- hoe duidelijk en begrijpelijk het beding is opgesteld.
Deze algemene toetsingsnorm richt zich uitsluitend op het juridische (on)evenwicht tussen de rechten en plichten van de partijen. Het economische evenwicht, hetgeen ondernemingen zijn overeengekomen over het voorwerp en de prijs van de overeenkomst (de zogenaamde “kernbedingen”), worden uitgesloten van toetsing op hun onrechtmatig karakter, op voorwaarde dat ze duidelijk en begrijpelijk zijn geformuleerd.
- Zwarte en grijze lijst van verboden bedingen
- Zwarte lijst: bevat bedingen die altijd verboden zijn en dus ongeldig (art. VI.91/4 WER);
- Grijze lijst: bevat bedingen die vermoed worden onrechtmatig te zijn, tenzij de onderneming het tegenbewijs levert dat dit in de gegeven omstandigheden niet het geval is (art. VI.91/5 WER). In dit blog richten we ons op de zwarte lijst en de bedingen die hierin zijn opgenomen. De grijze lijst en de bijbehorende voorwaarden worden uitgebreid besproken in een volgend blog.
Welke bedingen zijn verboden volgens de zwarte lijst?
De zwarte lijst bevat een aantal bedingen die in alle omstandigheden verboden zijn, zoals:
- Potestatieve bedingen: bedingen waarbij een onderneming voorziet in een onherroepelijke verbintenis van de andere partij terwijl de uitvoering van haar prestaties afhankelijk is van haar eigen wil, bijv. een clausule waarin een leverancier zichzelf het recht voorbehoudt om de leveringstermijn éénzijdig te wijzigen, zoals:
“De leverancier behoudt zich het recht voor om de opgegeven leveringstermijn op elk moment en om welke reden dan ook éénzijdig te wijzigen, zonder enige schadevergoeding aan de klant als gevolg van de wijziging.”
- Eénzijdige interpretatie: bedingen die één partij het éénzijdig recht geven om de contractvoorwaarden naar eigen goeddunken te interpreteren, denk bijv. aan een clausule waarin een onderneming een vergoeding moet betalen bij levering van goederen van ondermaatse kwaliteit, zonder dat duidelijk wordt gespecificeerd wat als ondermaats wordt beschouwd, zoals:
“Bij ondermaatse kwaliteit van de geleverde goederen is de onderneming een forfaitaire schadevergoeding van € 1.000 verschuldigd.”
- Eigenrichtingclausules: bedingen die de andere partij de toegang tot de rechter ontnemen, zoals bijv. clausules waarbij de andere partij tot arbitrage verplicht wordt of het verbod op collectieve vorderingen:
“Alle geschillen die voortvloeien uit of verband houden met deze overeenkomst, worden uitsluitend en definitief beslecht door middel van arbitrage, met uitsluiting van de rechtbanken.”
- Schijn van aanvaarding: bedingen die op onweerlegbare wijze de kennisname of aanvaarding van de contractvoorwaarden door de andere partij vaststellen, zonder dat de ondernemer er daadwerkelijk kennis van heeft kunnen nemen voor het sluiten van de overeenkomst.
Dit betekent daarentegen niet dat stijlclausules waarin de wederpartij verklaart kennis te hebben genomen van de algemene voorwaarden en deze uitdrukkelijk te aanvaarden niet rechtsgeldig zouden zijn. Dit is enkel het geval indien de wederpartij kan bewijzen dat er in werkelijkheid geen redelijke of daadwerkelijke mogelijkheid was om voorafgaandelijk aan het sluiten van de overeenkomst kennis te nemen van de algemene voorwaarden, bijv. in geval van een weblink naar de algemene voorwaarden die niet werkt.
Wat zijn de sancties?
De bedingen die op de zwarte lijst staan zijn in alle omstandigheden onrechtmatig en bijgevolg nietig. Dit betekent dat met de onrechtmatige clausule geen rekening wordt gehouden. De overige bedingen van de overeenkomst blijven van toepassing, tenzij het nietige beding zo essentieel is dat de hele overeenkomst hierdoor niet meer uitgevoerd kan worden.
Wat betekent deze wet concreet voor uw onderneming?
Als ondernemer is het belangrijk om al uw overeenkomsten gesloten, gewijzigd of hernieuwd na 1 december 2020 kritisch te bekijken en ervoor te zorgen dat ze voldoen aan de B2B-wet. Let daarbij vooral op de volgende punten:
- Zijn mijn algemene voorwaarden duidelijk en begrijpelijk geformuleerd?
- Is er (juridisch) een eerlijke balans tussen de rechten en plichten van de ondernemingen?
- Bevatten mijn contracten bedingen die op de zwarte lijst staan?
- Zorg ik ervoor dat mijn contractpartner tijdig, op een eenvoudige wijze en daadwerkelijk toegang heeft tot de algemene voorwaarden?
- Geef eventueel expliciet aan wat de kernbedingen zijn. Indien ze duidelijk en begrijpelijk zijn, zijn ze uitgesloten van de onrechtmatigheidstoets.
Heeft u twijfels of uw contracten in lijn zijn met de nieuwe regelgeving? Wij helpen u graag om problemen te voorkomen en uw onderneming te beschermen tegen juridische risico’s.
Veel gestelde vragen
Wat gebeurt er als mijn contractvoorwaarden onduidelijk of dubbelzinnig zijn?
Als de voorwaarden van uw overeenkomst onduidelijk of dubbelzinnig zijn, kunnen ze in geval van een betwisting in uw nadeel worden geïnterpreteerd, wat kan leiden tot onverwachte en onaangename juridische gevolgen.
Wat zijn de sancties bij het gebruiken van onrechtmatige bedingen?
Een beding dat als onevenwichtig en dus onrechtmatig wordt aangemerkt, kan nietig worden verklaard. Bedingen die op de zwarte lijst staan, zijn altijd onrechtmatig en dus per definitie nietig en kunnen dus geen toepassing vinden.
Hoe kan ik controleren of mijn algemene voorwaarden voldoen aan de B2B-wet?
Controleer of uw algemene voorwaarden duidelijk en begrijpelijk zijn, of er een eerlijke balans is tussen de rechten en plichten van de partijen, en of er geen bedingen uit de zwarte lijst in uw contracten staan.
Moet ik mijn overeenkomsten herzien als mijn bedrijf alleen B2B-leveringen doet?
Ja, ook als uw bedrijf uitsluitend met andere ondernemingen werkt, moet u uw contracten herzien en updaten.
Moet ik mijn overeenkomsten aanpassen voor bestaande klanten of alleen voor nieuwe klanten?
De B2B-wet geldt voor alle overeenkomsten die na 1 december 2020 zijn gesloten, gewijzigd, of hernieuwd. Het is dus belangrijk om ook uw overeenkomsten met bestaande klanten na te zien om te zorgen dat deze voldoen aan de eisen van de wet.
Kan ik arbitrageclausules nog steeds opnemen in mijn contracten?
Ja, u kunt arbitrageclausules opnemen, maar ze mogen de toegang tot de rechter niet uitsluiten.
[1] CLAEYS, I. en TANGHE, T., “De b2b-wet van 4 april 2019: bescherming van ondernemingen tegen onrechtmatige bedingen, misbruik van economische afhankelijkheid en oneerlijke marktpraktijken (Deel 1)”, R.W., 2019-2020/9, 323-345.
[2] Wet van 4 april 2019 houdende wijziging aan het Wetboek van economisch recht met betrekking tot misbruiken van economische afhankelijkheid, onrechtmatige bedingen en oneerlijke marktpraktijken tussen ondernemingen, BS 24 mei 2019
[3] Parl. St. Kamer, Doc. 54, 3595/001, 8.
[4] Parl. St. Kamer, Doc. 54, 3595/001, 8, 18-19.
