Ondernemingsrecht

Overdracht onder gerechtelijk gezag: faillissement vermijden en doorstart maken

07 juli, 2025

Ondernemingen in moeilijkheden: biedt de overdracht onder gerechtelijk gezag een oplossing?

Wanneer een onderneming in zwaar weer verkeert, voelt een faillissement vaak als de enige uitweg. Toch kunnen bepaalde activiteiten van de onderneming nog steeds levensvatbaar, rendabel en zelfs winstgevend zijn. Het kan dan aangewezen zijn om minstens dat gezonde deel van de onderneming te behouden. De procedure ‘overdracht onder gerechtelijk gezag’ is precies daarvoor ontworpen: om te redden wat nog werkt en zo een nieuwe start mogelijk te maken.

In deze blog leggen we uit wat deze procedure inhoudt, hoe ze in de praktijk verloopt en of ze ook voor uw situatie een geschikte oplossing kan bieden.

Een nieuwe aanpak sinds 1 september 2023

De regelgeving rond de procedure ‘overdracht onder gerechtelijk gezag’ is recent gemoderniseerd. Vóór 1 september 2023 kon de procedure ‘overdracht onder gerechtelijk gezag’ enkel worden opgestart als onderdeel van een gerechtelijke reorganisatie (GRP). In de praktijk leidde dit echter zelden tot een ‘echte’ reorganisatie — meestal mondde de procedure uit in een faillissement van de onderneming.

Met de invoering van de nieuwe insolventiewet werd de procedure omgevormd tot een zelfstandige vorm van vereffening, met als doel een gecontroleerde overdracht van de activa of de levensvatbare onderdelen van de onderneming.

Hoe werkt de procedure overdracht onder gerechtelijk gezag?

De nieuwe procedure van overdracht focust niet langer op het redden van de volledige onderneming, maar op een transparante en goed georganiseerde afbouw. Daarbij wordt gekeken hoe waardevolle onderdelen, zoals winstgevende activiteiten of afdelingen met personeel, behouden kunnen blijven. Zo kunnen jobs worden gevrijwaard en wordt vermeden dat alles, zoals bij een traditioneel faillissement, verloren gaat.

De bedoeling is om een deel of het geheel van de onderneming te verkopen om het gerealiseerde actief te verdelen onder de schuldeisers.

Organisatie en leiding door de vereffeningsdeskundige

• Aanstelling van een vereffeningsdeskundige

Bij een overdracht onder gerechtelijk gezag wordt door de rechtbank een onafhankelijke expert aangesteld, een zogenaamde vereffeningsdeskundige (vroeger de ‘gerechtsmandataris’). Deze persoon organiseert de overdracht en waakt over een transparant verloop.

• Opstellen overnamedossier

De vereffeningsdeskundige stelt een overnamedossier op met alle relevante informatie: welke activiteiten en activa worden overgedragen, welke contracten blijven lopen, personeelsinformatie, enz.

• Zoeken naar overnemers / kopers

De vereffeningsdeskundige gaat actief op zoek naar overnemers en zorgt ervoor dat iedereen op een eerlijke manier kan bieden binnen duidelijke termijnen. Hij of zij zal het traject van het zoeken naar een geschikte koper en alle verdere onderhandelingen van A tot Z voeren. Hij of zij zal hierbij streven naar het behalen van de beste prijs voor de verkoop van de activa.

• Motivering inzake personeelsoverdracht

Aangezien slechts een deel van de activiteiten wordt overgedragen, zal (meestal) ook slechts een deel van het personeel worden overgedragen. Naast een correcte prijs moet dus ook zeer goed gemotiveerd worden waarom slechts specifiek personeel wordt overgenomen, en ander personeel niet.

• Betaling van de prijs en consignatie

Zodra er een akkoord is, zal de koper de afgesproken prijs moeten betalen en dit bedrag consigneren bij de vereffeningsdeskundige.

Gevolgen van de overdracht: goedkeuring en afwikkeling door de rechtbank

Nadat de vereffeningsdeskundige een akkoord heeft gesloten met een koper, is de overdracht nog niet definitief. Het akkoord moet eerst worden voorgelegd aan de ondernemingsrechtbank. Hiervoor laat de vereffeningsdeskundige de partijen oproepen voor de rechtbank.

De rechtbank vervult een sleutelrol:

• De rechtbank toetst en bekrachtigt de overdracht. De rechter zal standpunt innemen over de voorgenomen overdracht, de prijs en de modaliteiten ervan. Er wordt nagegaan of de prijs en de voorwaarden in het belang zijn van de schuldeisers.
  
  

• Faillissement of gerechtelijke vereffening van de overdragende/verkopende onderneming. De rechtbank zal zich tevens buigen over de faillissements- of vereffeningsvoorwaarden. Omdat de opbrengst van de verkoop bijna nooit volstaat om alle schulden te dekken, zal de rechtbank in dezelfde zitting het faillissement of de vereffening van de ‘lege’ vennootschap uitspreken.

Pas na de uitspraak van de rechtbank zal de overdracht effectief plaatsvinden. De koper kan de activiteiten overnemen en de curator (aangesteld bij het faillissement) zal de opbrengst van de verkoop verdelen onder de schuldeisers.

Wie kan de overdracht onder gerechtelijk gezag aanvragen?

Een belangrijke vernieuwing is dat niet alleen de onderneming zelf, maar ook andere partijen

de procedure kunnen initiëren.

De onderneming zelf (vrijwillig)

Een onderneming die aanvankelijk in het kader van een reorganisatieprocedure een collectief akkoord nastreefde, maar gaandeweg beseft dat een overdracht van (een deel van) de onderneming via de rechtbank een betere oplossing is, kan bijvoorbeeld gebruik maken van deze mogelijkheid. In dat geval dient de onderneming een gemotiveerd verzoek in bij de rechtbank.

Ook een onderneming die in staat van faillissement verkeert en geen gerechtelijke reorganisatieprocedure heeft aangevraagd, kan de procedure aanvragen.

Wanneer de onderneming personeel heeft, moeten de vertegenwoordigers van de werknemers gehoord worden. Dat gebeurt via de ondernemingsraad, het comité voor preventie en bescherming op het werk, de vakbondsafvaardiging of, als die er allemaal niet zijn, een andere vorm van personeelsvertegenwoordiging.

Derden: schuldeisers, geïnteresseerde kopers, de procureur des Konings, … (gedwongen)

Ook derden kunnen de overdracht onder gerechtelijk gezag op gang brengen. Dat kan via dagvaarding door de procureur des Konings, een schuldeiser of een bedrijf dat interesse heeft om de onderneming (of een deel ervan) over te nemen (dit kan bijvoorbeeld een concurrent zijn).

De wet voorziet ook in de mogelijkheid de procedure van overdracht onder gerechtelijk gezag op te starten als de rechtbank een verzoek tot gerechtelijke reorganisatie afwijst, deze procedure vroegtijdig beëindigt of het reorganisatieplan intrekt. Ook wanneer de schuldeisers het ingediende reorganisatieplan niet goedkeuren of de rechtbank de homologatie weigert, blijft de optie tot overdracht onder gerechtelijk gezag mogelijk.

Bescherming tegen schuldeisers tijdens de procedure

Zodra een onderneming (of derde) een aanvraag tot overdracht indient, krijgt deze tijdelijk, gedurende de procedure, bescherming tegen haar schuldeisers. Dit betekent concreet:

• Schuldeisers kunnen geen stappen ondernemen om hun schulden te innen. Anders gezegd, er kunnen geen uitvoeringsmaatregelen (zoals beslag) worden gelegd;

• De onderneming kan niet failliet worden verklaard.

Deze bescherming duurt in principe 4 maanden (vóór de wetswijziging was dit 6 maanden), met een mogelijkheid tot verlenging tot maximaal 12 maanden (voorheen 18 maanden).

Let op, schuldeisers kunnen vragen dat de opschorting ten aanzien van hen wordt opgeheven als hun belangen ernstig worden geschaad. Dit laatste is ook een nieuwigheid in de wet.

Conclusie: een welgekomen alternatief voor het faillissement

In tegenstelling tot het klassieke faillissement, dat gericht is op de volledige vereffening van een onderneming, biedt de overdracht onder gerechtelijk gezag de mogelijkheid om waardevolle bedrijfsactiviteiten en activa gecontroleerd over te dragen. Zo kunnen economisch rendabele delen van de onderneming behouden blijven. Dit is niet alleen voordelig voor de schuldeisers, maar biedt ook perspectief voor werknemers en voor u als ondernemer.

Voor elke onderneming in moeilijkheden is het cruciaal om deze vernieuwde procedure tijdig te overwegen. Ze kan het verschil maken tussen een totale ondergang en een gecontroleerde doorstart van uw meest waardevolle activiteiten.

Veelgestelde vragen (FAQ)

Wat is het verschil tussen een faillissement en een overdracht onder gerechtelijk gezag?

Een faillissement is gericht op de volledige stopzetting en vereffening van de onderneming. Alle activa worden verkocht en de opbrengst wordt verdeeld onder de schuldeisers.

Bij een overdracht onder gerechtelijk gezag ligt de focus net op het behoud van waarde. De levensvatbare activiteiten of activa van de onderneming worden gecontroleerd verkocht, vaak aan één of meerdere overnemers. Zo kunnen jobs, knowhow en economische meerwaarde behouden blijven – wat doorgaans leidt tot een aanzienlijk hogere opbrengst dan bij een klassiek faillissement.

Verlies ik als bestuurder de controle over mijn bedrijf?

Nee, bij een overdracht onder gerechtelijk gezag behoudt u als bestuurder in principe de controle over het dagelijkse beheer van de onderneming. Wel draagt u een deel van de beslissingsbevoegdheid over. De rechtbank stelt een vereffeningsdeskundige aan die de specifieke taak krijgt om de overdracht te organiseren en te realiseren. U werkt daarbij samen met deze deskundige, maar de strategische keuzes rond de verkoop – zoals de keuze van de overnemer en de voorwaarden van de overdracht – vallen onder diens bevoegdheid en gebeuren onder toezicht van de rechtbank.

Wat is het verschil met andere gerechtelijke reorganisatieprocedures?

De overdracht onder gerechtelijk gezag is slechts één van de drie mogelijke procedures binnen een gerechtelijke reorganisatie. De andere twee hoofdvormen zijn:

• Minnelijk akkoord: U onderhandelt met één of enkele specifieke schuldeisers om tot een afbetalingsplan te komen. Dit kan volledig buiten de rechtbank om, of onder toezicht van een rechter voor extra bescherming.

• Collectief akkoord: U stelt een reorganisatieplan op dat aan alle schuldeisers wordt voorgelegd. Het plan voorziet in een gedeeltelijke terugbetaling van de schulden, gespreid over maximaal vijf jaar. Indien een meerderheid van de schuldeisers instemt, wordt het plan bindend voor álle schuldeisers — ook voor wie tegenstemde.

Het minnelijk akkoord en het collectief akkoord zijn gericht op het behoud van de bestaande onderneming via een betalingsregeling. De overdracht onder gerechtelijk gezag is daarentegen gericht op het redden van waardevolle onderdelen via verkoop.

Wat gebeurt er met het personeel? Moet iedereen ontslagen worden?

Nee. Integendeel, een van de doelstellingen van een overdracht onder gerechtelijk gezag is net om jobs te redden die verbonden zijn aan de rendabele activiteiten en dus het behoud van werkgelegenheid. De overnemer neemt doorgaans het personeel over dat nodig is om de overgedragen activiteiten voort te zetten. Werknemers die verbonden zijn aan die levensvatbare onderdelen kunnen dus in dienst blijven, vaak onder dezelfde arbeidsvoorwaarden. Er moet wel een duidelijke, objectieve motivatie zijn waarom een bepaald deel van het personeel wordt overgenomen en een ander deel niet. De rechtbank waakt nauwgezet over de bescherming van werknemers en toetst het overdrachtsvoorstel op dit punt.

Wat zijn de kosten van een overdracht onder gerechtelijk gezag?

Aan de procedure zijn uiteraard kosten verbonden, maar die vallen vaak in het niets vergeleken met de meeropbrengst die een georganiseerde overdracht oplevert ten opzichte van een faillissement. U moet onder meer rekening houden met:

• Vaste opstartkost: voor de neerlegging van het dossier op het Centraal Register Solvabiliteit (RegSol) betaalt u een vast recht van €351.

• Advies- en advocatenkosten: De wet vereist de bijstand van een accountant of bedrijfsrevisor voor de financiële onderbouwing van het dossier. Daarnaast is begeleiding door een gespecialiseerde advocaat essentieel om het verzoekschrift op te stellen en u door de procedure te loodsen.

• Ereloon van de vereffeningsdeskundige: de rechtbank stelt een deskundige aan die de overdracht organiseert. Zijn of haar ereloon wordt bepaald door de rechter en betaald uit de opbrengst van de verkoop. U moet dit dus niet vooraf betalen, maar het vermindert wel het bedrag dat nadien beschikbaar is voor de schuldeisers.

Kan ik eerst een gerechtelijke reorganisatie proberen en pas daarna overschakelen naar een overdracht?

Ja, de wet is hierbij flexibel. U kan perfect starten met de intentie om een collectief of minnelijk akkoord te bereiken met uw schuldeisers. Blijkt tijdens de procedure dat een dergelijk akkoord niet haalbaar is, maar een overdracht van (een deel van) de activiteiten wél, dan kan u de rechtbank vragen om de doelstelling van de procedure te wijzigen. Op die manier schakelt u over naar een overdracht onder gerechtelijk gezag, zonder dat u een volledig nieuwe procedure hoeft op te starten.

Advies nodig over insolventieprocedures of overdracht onder gerechtelijk gezag?

Staat u als ondernemer voor een moeilijke beslissing over de toekomst van uw bedrijf? De juiste strategie op het juiste moment kan het verschil maken. Ons team van gespecialiseerde advocaten in ondernemings- en insolventierecht staat klaar om u te begeleiden bij elke stap van het proces. Neem gerust contact met ons op voor een verkennend gesprek.