Ondernemingsrecht
Misbruik van vennootschapsgoederen (art. 492bis Sw.): risico's en straffen voor bestuurders
23 juni, 2025
Misbruik van vennootschapsgoederen: voorwaarden, risico’s en straffen voor bestuurders
Als bestuurder van een vennootschap beschikt u over ruime bevoegdheden. U kan in naam van de vennootschap handelen, overeenkomsten sluiten en beslissingen nemen. Maar die vrijheid kent haar grenzen. Gebruikt u goederen, geld of krediet van de vennootschap voor persoonlijk gewin? Dan begeeft u zich op glad ijs. U riskeert niet alleen een bestuurdersfout, maar ook een strafrechtelijke veroordeling voor misbruik van vennootschapsgoederen, zoals bepaald in artikel 492bis van het Strafwetboek.
Wanneer is er sprake van misbruik van vennootschapsgoederen? Wat zijn de risico’s en gevolgen? Hoe kan u zich als bestuurder verdedigen of uw rechten als benadeelde aandeelhouder, schuldeiser of medebestuurder laten gelden bij dit misdrijf? Dat leest u in deze blog.
De dunne lijn tussen bestuurdersfout en strafbaar feit
Het bestuur – bestaande uit één of meerdere bestuurders – vertegenwoordigt de vennootschap naar buiten toe. Dankzij dit mandaat kan de vennootschap zelfstandig deelnemen aan het rechtsverkeer, bijvoorbeeld door het sluiten van overeenkomsten.
Die vertegenwoordigingsbevoegdheid gaat echter gepaard met belangrijke verantwoordelijkheden en risico’s, zowel burgerrechtelijk als strafrechtelijk.
Burgerrechtelijk
Het mandaat van een bestuurder brengt diverse verplichtingen en verantwoordelijkheden met zich mee, vastgelegd in het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV)[1].
Voorbeelden van deze plichten omvatten onder meer:
- bijeenroepen van de algemene vergadering van aandeelhouders;
- naleven van bijzondere procedures, zoals de alarmbelprocedure bij financiële moeilijkheden en de belangenconflictprocedure bij tegenstrijdige belangen.
De belangenconflictprocedure verplicht een bestuurder om elke schijn van partijdigheid te vermijden. Zodra u als bestuurder een (persoonlijk) financieel belang hebt dat strijdig is met het belang van de vennootschap, moet u de wettelijk vastgelegde procedure volgen.[2]
Stelt u als bestuurder handelingen die dit vennootschapsbelang schaden, bijvoorbeeld door een transactie die financieel nadelig is of zonder enig economisch voordeel is voor de vennootschap, dan kan uw bestuurdersaansprakelijkheid in het gedrang komen. Zowel de vennootschap zelf als haar schuldeisers kunnen u dan persoonlijk aansprakelijk stellen.
Dit principe – dat het vennootschapsbelang primeert – is relevant voor deze blog. Immers, wanneer een bestuurder het vennootschapsbelang miskent, kan dat niet alleen leiden tot burgerlijke aansprakelijkheid, maar in sommige gevallen ook uitmonden in een strafbaar feit: misbruik van vennootschapsgoederen.
Strafrechtelijk
Soms gaat het verder dan een gewone bestuursfout. Wanneer een bestuurder bewust en met kwade bedoelingen de middelen van de vennootschap aanwendt voor eigen gewin, kan er sprake zijn van een strafrechtelijk misdrijf, misbruik van vennootschapsgoederen (art. 492bis Sw.).
Dit misdrijf vereist meer dan alleen een foute inschatting, vergissing of het voeren van een slecht zakelijk beleid. Het gaat om opzettelijk handelen in strijd met het vennootschapsbelang, met als doel uzelf of een derde te bevoordelen, ten koste van de vennootschap en haar schuldeisers of aandeelhouders.
Wat is misbruik van vennootschapsgoederen? (art. 492bis Sw.)
De definitie van het misdrijf misbruik van vennootschapsgoederen is omschreven in artikel 492bis van het Strafwetboek:
Met gevangenisstraf van een maand tot vijf jaar en met geldboete van honderd euro tot vijfhonderdduizend euro worden gestraft de bestuurders, in feite of in rechte, van burgerlijke en handelsvennootschappen, alsook van verenigingen zonder winstoogmerk, die met bedrieglijk opzet en voor persoonlijke rechtstreekse of indirecte doeleinden gebruik hebben gemaakt van de goederen of van het krediet van de rechtspersoon, hoewel zij wisten dat zulks op betekenisvolle wijze in het nadeel was van de vermogensbelangen van de rechtspersoon en van die van zijn schuldeisers of vennoten.
Met andere woorden, een bestuurder is strafbaar als hij:
- met bedrieglijk opzet;
- voor persoonlijke doeleinden (direct of indirect);
- gebruikmaakt van de goederen of het krediet van de vennootschap of vzw;
- terwijl hij wist dat dit de vennootschap, haar schuldeisers of vennoten op betekenisvolle wijze zou benadelen.
De 5 voorwaarden voor misbruik van vennootschapsgoederen
Een veroordeling voor het misdrijf misbruik van vennootschapsgoederen is enkel mogelijk als alle vijf de onderstaande voorwaarden voldaan en bewezen zijn.
1. U bent formele of feitelijke bestuurder van een vennootschap (of vereniging)
Enkel een bestuurder van een vennootschap (of vereniging) kan het misdrijf plegen. Het gaat zowel om officieel benoemde / formele bestuurders als feitelijke bestuurders.
- Een formele bestuurder is een persoon die door de algemene vergadering van aandeelhouders werd aangesteld als een bestuurder van de vennootschap en aan wiens mandaat publiciteit werd gegeven door publicatie in het Belgisch Staatsblad.
- Een feitelijke bestuurder is iemand die, zonder formele benoeming, in de praktijk onafhankelijk bestuursdaden kan stellen en de vennootschap kan verbinden (niet beperkt tot loutere adviezen en suggesties)[3].
2. U ‘gebruikte’ goederen of krediet van de vennootschap
Het begrip ‘gebruik’ wordt ruim geïnterpreteerd. Het gaat over elke handeling die gesteld wordt met de middelen van de vennootschap, zoals:
- geld van de bedrijfsrekening halen voor privé-uitgaven / overschrijven naar uw privérekening;
- bedrijfswagen of vastgoed van de vennootschap kosteloos privé gebruiken;
- bewust facturen aan uzelf of een bevriende relatie niet innen, waardoor de vennootschap inkomsten misloopt;
- geen marktconforme prijs aanrekenen aan een eigen vennootschap.
Het kan dus gaan om zowel daden van beheer[4] als daden van beschikking[5], die gesteld worden door positieve handelingen of onthoudingen[6]. Zowel actieve daden als bewuste nalatigheden vallen hieronder. Het Hof van Cassatie specificeerde dat dergelijke onthouding de uiting is van de doelgerichte wil om een bepaald resultaat te bereiken. Dit is bijvoorbeeld het geval als een bestuurder van een vennootschap een bedrag waarop de vennootschap recht heeft, niet opeist met als doel zichzelf een voordeel te bieden.[7]
De (vennootschaps)goederen betreffen alle roerende en onroerende goederen, materieel of immaterieel, die samen bekeken het vermogen van de vennootschap uitmaken.[8]
3. De vennootschap lijdt een vermogensnadeel
Volgens de wet moet het gebruik van de vennootschapsgoederen of het krediet van de vennootschap door een bestuurder op een betekenisvolle wijze in het nadeel zijn van de vermogensbelangen van een vennootschap en zijn schuldeisers of vennoten.
Er moet dus een reële en betekenisvolle financiële schade zijn voor zowel de vennootschap als haar schuldeisers en/of vennoten (aandeelhouders).
4. U handelde voor persoonlijke doeleinden
Het motief van de bestuurder om vennootschapsgoederen te ‘gebruiken’ moet persoonlijk gewin zijn. Het voordeel kan rechtstreeks zijn (geld voor uzelf) of onrechtstreeks (voordeel aan een bevriende derde of andere vennootschap waarin u belangen heeft).
Het feit dat een bestuurder in financieel zwaar weer verkeert en het ‘gebruik’ noodzakelijk is om in het eigen levensonderhoud te voorzien, doet geen afbreuk aan het bestaan van het misdrijf, volgens het Hof van Cassatie.[9]
5. U handelde met bedrieglijk opzet
Dit is de kern van het misdrijf. Zonder dit bedrieglijk opzet is er geen misdrijf.[10] De bestuurder moet willens en wetens hebben gehandeld met als doel zichzelf te bevoordelen ten koste van de vennootschap en haar schuldeisers en/of vennoten. Een (inschattings)fout of eenvoudige nalatigheid volstaat niet.
Wanneer is er géén sprake van een misdrijf?
Niet elke bestuursfout is ook strafbaar. Er is geen sprake van ‘misbruik van vennootschapsgoederen’ als het gebruik van goederen of krediet van de vennootschap de bestuurder slechts een minimaal, louter symbolisch of onbeduidend voordeel heeft opgeleverd waarbij deze vennootschap geen significante schade heeft geleden, rekening houdende met de economische realiteit.[11]
Welke straffen / gevolgen riskeert u als bestuurder?
Bij een veroordeling voor misbruik van vennootschapsgoederen kunnen de volgende (zware) straffen worden uitgesproken:
- gevangenisstraf van 1 maand tot 5 jaar
- geldboete van € 100 tot wel € 500.000
- ontzetting uit bepaalde burgerlijke en politieke rechten, bv. vervullen van openbare ambten en functies, recht om verkozen te worden, in rechte getuigen, als deskundige optreden, enz.
Daarbovenop blijft uw burgerlijke aansprakelijkheid bestaan voor de geleden schade.
Wat als u een vermoeden hebt van misbruik van vennootschapsgoederen?
Bent u aandeelhouder, schuldeiser of mede-bestuurder en vermoedt u misbruik? Dan kunt u volgende juridische stappen ondernemen:
- klacht indienen bij de politie;
- klacht met burgerlijke partijstelling indienen bij de onderzoeksrechter;
- u burgerlijke partij stellen in een (bestaande) strafprocedure;
- de bestuurder in gebreke stellen, zelf of via een advocaat / raadsman
- een burgerlijke vordering instellen tegen de bestuurder tot vergoeding van de schade.
Een strafrechtelijk onderzoek kan leiden tot vervolging en veroordeling van de bestuurder voor de correctionele rechtbank.
Juridisch advies bij misbruik van vennootschapsgoederen
Wordt u als bestuurder beschuldigd van misbruik van vennootschapsgoederen? Of vermoedt u als aandeelhouder, vennoot of schuldeiser dat het vermogen van de vennootschap wordt misbruikt voor privédoeleinden?
De financiële en strafrechtelijke gevolgen kunnen verstrekkend zijn. In beide gevallen is het essentieel om tijdig juridisch advies in te winnen. Onze gespecialiseerde advocaten in ondernemings(straf)recht begeleiden u op een discrete en strategische manier door:
- analyse van uw persoonlijke situatie;
- juridisch advies op maat;
- verdediging of vertegenwoordiging in rechte.
[1] Zie Deel 1., boek 2., Titel 6. “Bestuur” (artikelen 2:49 – 2:59) WVV voor de artikels gemeen aan alle soorten vennootschappen en verenigingen. Voor de diverse soorten vennootschappen, verenigingen en stichtingen (zoals de besloten, naamloze en coöperatieve vennootschap) zijn nog specifieke wetsartikelen voorzien die betrekking hebben op het bestuur.
[2] Voor een besloten vennootschap is de belangenconflictprocedure voorzien in artikel 5:76 WVV, terwijl dit voor een naamloze vennootschap is voorzien in artikel 7:96 WVV.
[3] Bv. ondertekenen van bepaalde documenten, bijwonen van vergaderingen, geven van directe instructies aan aangestelden, zich voordoen als bestuurder, etc.
[4] Daden van beheer zijn handelingen die gericht zijn op het in stand houden of verzekeren van een vermogen, zoals inkomsten beleggen, inkomsten ontvangen, etc.
[5] Daden van beschikking zijn handelingen die erop gericht zijn de omvang van het vermogen aan te tasten/te wijzigen, zoals de aankoop van een onroerend goed, wegschenken, een hypotheek aangaan, lenen, etc.
[6] Cass. (2e k.) 7 november 2023, AR P.23.0713.N, RABG 2024, afl. 13, 1157, noot VEREECKE, V.
[7] Cass. (2e k.) 17 maart 2015, AR P.14.0408.N, Arr.Cass. 2015, afl. 3, 775.
[8] Cass. (2e k.) 28 juni 2023, AR P.23.0352.F, Dr.pén.entr. 2024, afl. 1, 39, noot DEBELLE, S.
[9] Cass. (2e k.) 18 maart 2020, AR P.19.1299.F, JT 2020, afl. 6812, 289.
[10] Cass. (2e k.) 7 mei 2024, AR P.23.1620.N, NC 2024, afl. 4, 275.
[11] Cass. (2e k.) 5 april 2023, AR P.22.1642.F, Dr.pén.entr. 2023, afl. 4, 341.
