Vastgoed- & bouwrecht
Aanstelling van een deskundige
12 april, 2024
Wanneer dringt de aanstelling van een deskundige zich op?
In sommige technisch complexe procedures/discussies kan een rechter het wenselijk achten om – alvorens recht te doen of met andere woorden alvorens een beslissing te nemen – een onafhankelijke deskundige aan te stellen dewelke zijn technisch oordeel kan geven over de kwestie, alvorens die rechter zelf een uitspraak zou vellen over een dossier.
De rechter is immers in hoofdzaak een jurist en kan niet van alle mogelijke (bouw)technische aspecten op de hoogte zijn.
De rechter kan zich via de aanstelling van een deskundige uiteraard niet volledig onttrekken aan de zaak en zal dus nog steeds het eindoordeel moeten vellen, maar de rol van een gerechtsdeskundige binnen justitie kan niet onderschat worden. Zo draagt de deskundige in grote mate bij tot ofwel de verzoening van de partijen ofwel tot het eindoordeel van de rechter door het eindverslag dat neergelegd dient te worden, waarbij een standpunt zal kunnen worden ontwikkeld omtrent technische zaken en de financiële impact daarvan.
Zo komt het bijvoorbeeld regelmatig voor dat een architect/ingenieur als deskundige optreedt en nagaat of de werken volgens de regels van de kunst werden uitgevoerd.
Het spreekt voor zich dat het werk van de deskundige niet kosteloos kan plaatsvinden en ook enige tijd in beslag zal nemen, hetgeen tot gevolg heeft dat de aanstelling van een deskundige vaak gepaard gaat met een grote kost en een lange/bepaalde doorlooptijd.
Die grote kost alsook de tijd die dergelijk onderzoek in beslag neemt, hebben tot gevolg dat de rechter de keuze voor dit onderzoek moet beperken tot de situaties waar het strikt noodzakelijk is om het geschil op te lossen. (Parl.St.Kamer 2006-07, 51-2540/007,7; Cass. 31 januari 2012, Pas. 2012, afl. 1, 229, Gent 17 mei 2002, TBH 2003, 528 en K. UYTTERHOEVEN, “Het deskundigenonderzoek in bouwzaken”, TBO 2010, 101)
Er zal dus door een rechter steeds moeten geoordeeld worden of het deskundigenonderzoek wel toelaatbaar en opportuun is. Er dient dus telkenmale een afweging gemaakt te worden tussen de kost die dergelijk onderzoek met zich mee zal brengen enerzijds en de duidelijkheid die de aanstelling van een deskundige kan opleveren anderzijds.
Formele toelaatbaarheid deskundigenonderzoek
Zoals hierboven reeds herhaaldelijk benadrukt is een deskundigenonderzoek een (ontzettend) tijdrovende en dure maatregel die niet zomaar automatisch mag toegekend worden door een rechter.
Indien een partij om de aanstelling van een deskundige verzoekt zal deze steeds haar beweringen voldoende moeten substantiëren. De feiten die worden aangevoerd en waarvoor om de aanstelling van een deskundige wordt verzocht moeten een zekere zwaarwichtigheid kennen. (W. VANDENBUSSCHE, Bewijs en onrechtmatige daad, Antwerpen, Intersentia, 2017, 449, nr. 519)
De rechter moet dus van mening zijn dat een deskundigenonderzoek de concrete feiten zal kunnen bevestigen dan wel ontkrachten en dat duidelijkheid dienaangaande noodzakelijk is voor de oplossing/behandeling van het geschil.
Opportuniteit van een deskundigenonderzoek
De rechter dient in iedere zaak niet alleen een beoordeling te maken over de formele toelaatbaarheid, maar dient ook over de opportuniteit van het deskundigenonderzoek te oordelen. Daarbij worden de volgende elementen (K. UYTTERHOEVEN, “Het deskundigenonderzoek in bouwzaken”, TBO 2010, 101) als maatstaf gehanteerd:
1. Is het deskundigenonderzoek nuttig?
Een deskundigenonderzoek mag enkel bevolen worden voor zover het bijdraagt aan de oplossing of beslechting van het geschil. (Cass. 28 juni 2004, Pas. 2004, I, 1191)
Zo zou het bijvoorbeeld compleet nutteloos zijn om een deskundigenonderzoek te laten uitvoeren naar bepaalde werkzaamheden indien er inmiddels door andere aannemers of door de eigenaars zelf aan de werken werd geraak. De deskundige kan namelijk op geen enkele wijze meer vaststellen of de werken die door aannemer A werden uitgevoerd conform de regels van de kunst werden verricht indien aannemer B reeds verscheidene elementen aan de werkzaamheden heeft veranderd. Het wordt op die manier onmogelijk om vast te stellen wie verantwoordelijk is voor de eventuele gebreken.
Het is dus heel belangrijk om in dergelijke context niet zelf snel bepaalde herstellingswerken te laten uitvoeren, aangezien dat in uw nadeel kan uitdraaien. Onder bepaalde omstandigheden kunnen er wel schadebeperkende handelingen worden getroffen (bvb. een lek tijdelijk dichten), maar dan nog verdient het de aanbeveling om op voldoende objectieve wijze vaststellingen te verrichten. Eigen foto’s zijn dat zeker en vast niet altijd!
Voorbeeld:
Stel dat er screens geplaatst worden door een aannemer of leverancier bij u thuis die niet correct blijken te functioneren. U beslist om niet onmiddellijk de aannemer of leverancier te contacteren, maar eerst zelf enkele herstellingen door te voeren aan de screens waarna ze nog steeds niet blijken te werken. Als u naderhand een procedure zou willen opstarten tegen de aannemer voor de gebrekkige screens, zal u moeilijk het nut van een deskundigenonderzoek kunnen aantonen. De opdracht van de deskundige lijkt door uw eigen toedoen onmogelijk geworden aangezien de deskundige op geen enkele manier de oorspronkelijk uitgevoerde werken kan controleren. (Gent 11 februari 1999, TGR 1999, 55; Antwerpen 9 december 2009, Limb.Rechtsl. 2010, 112, noot H. Van Gompel)
2. Is er sprake van een noodzaak aan technisch advies?
De feiten moeten dermate technisch of wetenschappelijk zijn dat het advies van een onafhankelijke derde met specifieke kennis daaromtrent noodzakelijk is.
Voorbeeld:
Zo is het in bouwzaken bijvoorbeeld veelvoorkomend dat er een deskundige wordt aangesteld om de achterhalen wat de oorzaak is van waterinfiltratie en vochtschade. Waterinfiltratie en vochtschade worden vaak pas na enige tijd vastgesteld waardoor het voor de rechter en voor particulieren onmogelijk is om te achterhalen welke aannemer nu verantwoordelijk dient gehouden te worden voor de schade. Een deskundige kan de werken bestuderen en nagaan welke werken niet conform de regels van de kunst werden uitgevoerd om zo te achterhalen op wie de schade verhaald kan worden. Eventueel in een nader te bepalen verhouding, wanneer er meerdere oorzaken zijn.
Voorbeeld:
Gaat het daarentegen om de plaatsing van een gebarsten raam of om de laattijdige oplevering bijvoorbeeld dan is er veel minder noodzaak aan technisch advies. De rechter kan desgevallend ook zonder toevlucht te nemen tot een deskundigenonderzoek de discussie beslechten.
3. Is het deskundigenonderzoek in verhouding met de omvang en de waarde van het geschil?
De rechter dient dus niet alleen te oordelen over het nut en de noodzaak aan technisch advies, maar eveneens over de proportionaliteit van de maatregel. De beslissing tot aanstelling van een deskundige dient afgewogen te worden tegen de inzet van het geschil. (P. TAELMAN en K. BROECKX, “Rechtsmiddelen na Potpourri I” in B. ALLEMEERSCH en P. TAELMAN (eds.), De hervorming van de burgerlijke rechtspleging door Potpourri I, Brugge, die Keure, 2016, (103) 118).
Het is dus perfect mogelijk dat er een zeer technische kwestie voorligt, maar dat een deskundigenonderzoek kosten-baten-gewijs niet te verantwoorden valt ten aanzien van de algemene inzet van het geschil.
4. Is het deskundigenonderzoek ter zake dienend?
Deze laatste voorwaarde hangt dan weer samen met de eerste voorwaarde. Het feit waarvoor het deskundigenonderzoek gevorderd wordt moet een einde kunnen maken aan het geschil of moet ter zake dienend zijn. Het is dus van belang dat de feiten die door het deskundigenonderzoek bewezen kunnen worden zwaarwichtig en beslissend genoeg zijn. Wanneer een deskundigenonderzoek nutteloos blijkt onder de eerste voorwaarde, zal het vaak ook als niet ter zake dienend aangemerkt worden.
Voorbeeld:
Zo is het bijvoorbeeld niet ter zake dienend en dus ook nutteloos om een deskundigenonderzoek te organiseren naar de vaststelling van verborgen gebreken dewelke het goed ongeschikt maken voor het vooropgesteld gebruik wanneer de verkoper de koper op de gebreken heeft gewezen. De bevindingen die een deskundige desgevallend kan doen over de eventuele ongeschiktheid van het gebouw tot het vooropgestelde gebruik zijn niet relevant of kunnen op geen enkele wijze doorslaggevend zijn voor de beslechting van het geschil aangezien de koper op de hoogte was van de gebreken. Een koper die op de hoogte is van de gebreken kan op geen enkele wijze enige vergoeding vorderen op basis van verborgen gebreken waardoor een deskundigenonderzoek compleet irrelevant is.
Wanneer op alle vier de bovenstaande vragen ‘JA’ geantwoord kan worden dan kan de rechter een deskundigenonderzoek bevelen. Indien één vraag negatief beantwoord wordt, dan zal het verzoek tot een bevelen van een deskundigenonderzoek mogelijks afgewezen worden door de rechter.
Goedkoper alternatief
Als omwille van de specifieke aard van het geschil een volwaardig deskundigenonderzoek niet aangewezen lijkt, kunnen er ook andere maatregelen worden bevolen alvorens recht te doen.
Zo kan de rechtbank steeds zelf ter plaatse komen, al dan niet met deskundige bijstand, om één en ander zelf visueel te kunnen verifiëren in plaats van zich te beperken tot foto’s of de uitleg van partijen.
Sommige rechters willen een situatie plaatselijk kunnen evalueren of aanvoelen om zo een beter beeld te kunnen hebben van een bepaalde problematiek. Als ze daarbij worden bijgestaan door een deskundige dan kan ook direct een bepaalde technische context worden opgehelderd.
Maar ook een mini-expertise behoort tot de mogelijkheden, wat meer weg heeft van een light-deskundigenopdracht. Er moeten in voorkomend geval bijvoorbeeld geen verslagen worden opgemaakt, replieken van alle partijen en/of meerdere samenkomsten, maar men kan in zo’n situatie genoegen nemen met één plaatsbezoek en vervolgens een technische toelichting ter ziting.
Ook hier zal een deskundige zijn visie geven, die de rechtbank nadien in de mogelijkheid moet stellen om het geschil definitief te beslechten.
Er zijn tal van mogelijkheden in dergelijke materie, met een vaak significante impact op de algemene kostprijs van de procedure. U wordt hierin bij voorkeur bijgestaan door advocaten met kennis van dergelijke procedure en kennis van de markt/sector. Zo u bijstand wenst in een het voeren van een burgerlijke procedure in de context van het bouw- en vastgoedrecht kan u steeds bij Bricks Advocaten terecht.
Juridische bijstand nodig van een advocaat ondernemingsrecht? Bricks Advocaten adviseert u graag.
